maandag 30 juni 2008

Uit het Dagboek van Karel van de Woestijne — in 1903 (2)

"Gisteren vertelde mijne moeder mij een droom die ze had gehad. Zij waren — mijne gansche familie en die van Mar., samen met ons — in eene omtuinde begraasde vlakte, waar grote bomen om stonden. En midden ons speelde een schoon knaapje met lang bruin krulhaar, dat was het kind van Mar. en mij. En het droeg een pakje van Schotse snede. — Toen opeens een zwart man daar stond. En hij maakte vóór het kind heffende bewegingen met zijne armen, als om er magnetische stroomingen om te weven. Toen hief het knaapje zijne armpjes in de hoogte, met vlakke handjes den lucht toe; en het rees, en sloot zijn oogen niet, en verdween in der hoogte. Toen slaakte mijne moeder angst-kreeten (die haar deden ontwaken), maar ik zei, kalm, in haar droom: 'oh, het is in den Hemel'."
Het DAGBOEK van Karel van de Woestijne loopt van 18 april 1903 tot 1 augustus 1905, echter onderbroken door de periode van 11 september 1903 tot 28 februari 1905. Het was oorspronkelijk een boekje in dwarsformaat. "Het geheel is gehouden in Art-nouveau-stijl," schrijft Karel Jonkheere hierover in de Inleiding met 'begeleidende nota's' bij de heruitgave door De Arbeiderspers in 1974. Dienovereenkomstig is de ornamentiek op de buitenzijde (zie Aflevering 1) en die aan de binnenzijde van het voorplat (zie alhier, links en rechts).

zondag 29 juni 2008

Uit het Dagboek van Karel van de Woestijne — in 1903 (1)

Op 10 juli 1903 heeft de Vlaamse auteur Karel van de Woestijne (1878-1929) in zijn Dagboek het volgende genoteerd:
"Wij kunnen nog moeilijk flaminganten zijn: 'was man hat' is bij ons overwegend geworden op 'was man ist'; onze opleiding heeft onze heriditeit ziek gemaakt; onze Vlaamse over-erving werd met vreemde, Fransche cultuur geënt. — Daarom is heilzaam ons entoesiasme, en tevens uitgelegd, voor onze dichters die het dichtst bij ons volk en zijne overlevering staan: Gezelle en Streuvels. — Onbewust zijn wij, die schrikten en afkeerig waren voor flamingantisch lawaaieren, naar die zuivere bronnen, die ons eene nationaliteit terug laten beseffen, weergekeerd: wie weet zijn zij het niet die ons morgen Vlaanderen terugschenken, en ons leeren lief te hebben ons geneezend 'Vlaamsch-zijn' boven ons aangeleerd 'Europeesch hebben'. — Benoit [1], Gezelle, Streuvels, Claus [2]: sociale betekenis voor ons."

Dit is wel iets om — ook na ruim een eeuw — nog weer eens over na te denken, helemaal nu ons aller dagelijks bestaan inmiddels wordt vergiftigd door zulke volstrekt verkeerde invloeden — vooral in de vorm van zoveel afgrijselijke Yankismen — en vanzelfsprekend niet alleen in het Nederlands of Vlaams, doch in welhaast alle Europese talen. Waarom hebben mensen tegenwoordig zoiets platvloers als kids en waarom spreken in televisiefilms politiecommissarissen de patholoog aan met doc? Het is een vorm van ernstige degeneratie en taalverloedering, die zijn oorsprong vindt in onder meer tal van zo intens laag bij de grondse Amerikaanse televisieseries waarmee we ons in de oude wereld laten overspoelen en die niets anders doen dan een gebrek aan cultuur verspreiden alsmede een bedreigend conglomeraat van grofstoffelijkheden van het (gebrek aan) niveau waaronder ook en vooral de president van de VS — buiten elke twijfel een zeer boosaardig wezen — en de rest van zijn familie — en extreem velen met hen — zeer nadrukkelijk gebukt gaan.
__________
[1] Bedoeld is hier de componist Peter Benoit (1834-1901). Zie daartoe ook een artikel dat we op zaterdag 8 maart van dit jaar hebben opgenomen op onze zustersite Tempel der Toonkunst.
[2] Karel van de Woestijne kan hier vanzelfsprekend niet doelen op de grote Vlaamse auteur van onze tijd, Hugo Claus (1930-2008).

woensdag 25 juni 2008

Albums vol nostalgie via oude ansichtkaarten van rond 1900 — nu voor een habbekrats bij boekendumps (1)


Liefhebbers van de reeksen boeken die inhoudelijk in woord en beeld over de periode rondom 1900 gaan, kunnen — als ze er even snel bij zijn — nu hun hart ophalen, aangezien de filialen van de firma Boekenvoordeel diverse van de boeken op het hierboven afgebeelde breedteformaat in de Totale Uitverkoop aanbieden. Kostten ze oorspronkelijk ongeveer zo'n tien euro en werden ze enige tijd later voor net geen zes euro opgeruimd en weer enige tijd voor nog weer de helft daarvan, thans is de tijd van de ware Habbekrats aangebroken. Ze liggen nu voor 99 eurocent binnen ieders bereik. Dat zou eventueel per regio kunnen verschillen; in Groningen heb ik vier verschillende delen gesignaleerd.
De reeks, gerealiseerd door Slingenberg Boekproducties te Hoogeveen, is technisch goed verzorgd en biedt een grote keuze aan thema's: onderwerpen uit de geschiedenis, of verzamelingen van ansichten van een bepaalde woonplaats (Gorinchem wordt nu 'weggegeven'), dan wel over plaatsen langs de Vecht, alle ademen dezelfde sfeer van anno toen. Het binnenwerk bestaat uit 96 bladzijden op het formaat x centimeter en de afdrukken zijn zo duidelijk mogelijk gerealiseerd. Er zijn in het getoonde Nostalgie en romantiek rond 1900, met de ondertitel zo was het (een toevoeging die we op meer van die deeltjes aantreffen) oude ansichten afgedrukt die we in andere boeken dan wel historische rubrieken — in bij voorbeeld huis-aan-huis bladen — wel eens in een mindere kwaliteit hebben gezien. De foto helemaal onderaan, van de Hereweg in Groningen bij het Sterrebos, vormt daarvan een goed voorbeeld. Niet alleen is dat plaatje veelvuldig in slechtere kwaliteit aan ons voorgesteld, ja zelfs afgrijselijk ingekleurde versies met opdringerig vies groen en onwerkelijk rood zijn ons onder ogen gekomen.
Via Internet of met behulp van de periodieke folder, die eventueel bij u op de mat valt, kunt u snel zien waar zich in uw omgeving een filiaal van de firma Boekenvoordeel bevindt. (Zie tevens onze zustersite Tempel der Historie voor een bijdrage over een ander deel uit die reeks.)
____________
Afbeeldingen
1. Voorplat van het boek in kwestie, met op de ovale foto een dame die zich rond 1900 in een Amsterdams atelier heeft laten vereeuwigen.
2. Onderaan de prentbriefkaart staat de tekst Ze laat zich uittekenen, en zo laat deze als 'Larense schone' gekwalificeerde dame zich van haar beste kant zien.
3. Romantisch plaatje rond de vorige eeuwwisseling. Boven het hoofd van de erop voorkomende man bevindt zich een cartouche voor de naam. In dit geval staat er Henri.

4. Hoewel het winter is, wagen veel Groningers een wandeling aan de invalsweg vanuit het zuiden, bij het Sterrebos, tot lang na de Tweede Wereldoorlog een gezochte plek voor ontspannen wandelen. Sedert de zuidelijke ringweg met een enorm verkeersaanbod, weliswaar verhoogd, door dit bos loopt, is de belangstelling daarvoor flink afgenomen. Er bestaan serieuze plannen deze ringweg in (om) Groningen in een tunnel te plaatsen, waardoor het verkeerslawaai in het oude bos flink zou afnemen.

woensdag 18 juni 2008

John William Waterhouse krijgt in het Groninger Museum vanaf 14 december zijn grootste overzichtstentoonstelling


Bijna vijf maanden lang

Vanaf 14 december 2008 tot en met drie mei 2009 zal in het Groninger Museum gedurende bijna vijf maanden de grootste overzichtstentoonstelling te zien zijn van werken die zijn ontstaan in de geest, en gerealiseerd door de handen, van John William Waterhouse (1849-1917). Veel van wat er in die periode in de noordelijke metropool van ons land van Waterhouse te aanschouwen zal zijn — tegenover de door het gemeentebestuur van die Stad in zijn onbedaarlijke destructiedrift moedwillig vernietigde panoramische blik op één van de fraaiste treinstations van Europa — in het inmiddels ver buiten onze landsgrenzen bekende Groninger Museum, is in zijn oorspronkelijkheid nog niet eerder binnen Europa vertoond. Diverse van de dan te exposeren stukken zijn afkomstig uit Australië, Taiwan en Canada.
De website Where to view Waterhouse's painting in person met een hele pagina vol plaatsnamen van musea verspreid over dit ondermaanse, meldt tevens onder het hoofdstukje museums, exhibitions, etc. dat vanaf december dit jaar een Waterhouse-expositie in het Groninger Museum te zien zal zijn, en dat die daarna doorreist naar Londen (Royal Academy of Ars, Waterhouse's oude studie-instituut, waar deze tussen in de maanden juli, augustus en september 2009 te zien zal zijn, om daarna door te reizen naar Canada waar de expositie weer langere tijd, van september 2009 tot in februari 2010 zal worden gerealiseerd in het Mongtreal Museum of Fine Art. Je zou dan ook eigenlijk, en wellicht tegen beter weten in, hopen dat het Groninger Museum er in ieder geval in zou kunnen slagen op z'n minst één doek van J.W. Waterhouse aan te kopen, opdat deze schilder bij uitnemendheid ook nadien in Groningen een blijvend begrip zal zijn op basis van permanente aanwezigheid.

Invloeden uit de antieke wereld
Niet al te lang na zijn geboorte, te Rome, is het gezin naar Londen verhuisd, waar hij veel te vinden was in het atelier van zijn ouders die beiden kunstenaar waren. Dat vormde voor hem de ideale basis om zijn ontketende belangstelling voor de antieke wereld, gecombineerd met zijn voorliefde voor schilder- en beeldhouwkunst, verder te ontwikkelen. In 1870 werd de fijngevoelige jongeman toegelaten tot de Royal Academy of Arts. In het direct daarop volgende decennium — de jaren zeventig van de negentiende eeuw — kreeg hij snel bekendheid met fascinerende voorstellingen, die hij had ontleend aan zijn kennis omtrent de antieke wereld. Het waren stukken die uitmuntten door een bijzondere sfeer en niet in de laatste plaats door hun originaliteit. Zijn geheel eigen gebruik van kleurschakeringen maken Waterhouse tot een volstrekt unieke figuur in de wereld der kunsten van het (Engelse) fin de siècle. Dat wil zeggen: als je eenmaal een paar van zijn schilderijen hebt gezien, herken je zijn stijl al heel snel.

Alfred Tennysons The Lady of Shalott

Het schilderij bovenaan stamt uit 1888 en draagt de titel The lady of Shalott, naar het gelijknamige gedicht van Alfred Lord Tennyson (1809-1892), ooit hofdichter (Poet Laureate): [1]

Under tower and balcony,
By garden-wall and gallery,
A gleaming shape she floated by,
Dead-pale between the houses high,
Silent into Camelot.
Out upon the wharfs they came,
Knight and burgher, lord and dame,
And round the prow they read her name.
The Lady of Shalott.

Who is this? and what is here?
And in the lighted palace near
Died the sound of royal cheer;
And they cross'd themselves for fear,
All the knights of Camelot:
But Lancelot mused a little space
He said: 'She has a lovely face;
God in his mercy gave her grace,
The Lady of Shalott.

Dit gedicht van Tennyson heeft niet alleen schilders maar ook schrijvers geïnspireerd, onder wie Agatha Christie, die in haar roman uit 1962, The Mirror Crack'd (from Side to Side) [2] Miss Marple het mysterie mede laat oplossen door haar kennis van het gedicht in kwestie.
Het complete gedicht in de versie van 1842, en het verhaal daarin, is hier te vinden. [3]

Andere poëzie als inspiratiebron
Tal van andere dichters, vanaf de vroege klassieken zoals Ovidius (43 vóór onze jaartelling tot het jaar 17), via Dante Alighieri (1265-1321) en Giovanni di Boccaccio (1313-1375), en vervolgens William Shakespeare (1562-1616), Percy Bysshe Shelley (1792-1822) en John Keats (1795-1821) hebben met hun teksten of de daarin uitgebeelde figuren mede een sterke invloed uitgeoefend op John William Waterhouse, die op het vooral overdrachtelijke maar tevens op het letterlijke, breukvlak van twee eeuwen leefde en werkte. In de huidige tijd wordt hij meer en meer gezien als een moderne Pre-Rafaëliet. Hoewel hij zich sterk thuis voelde in de wereld van mythen en sagen, ging de werkelijkheid geenszins aan hem voorbij. Hij was zich wel degelijk bewust van het feit dat hij deel uitmaakte van een interessante, dynamische periode in de geschiedenis van onze cultuur. Hij besefte wat er in de hoofdstad der kunsten, Parijs, allemaal gebeurde en hij had waardering voor de wat lossere omgang met al het kunstenaarsmateriaal zoals dat door de Franse impressionisten werd gerealiseerd.


(
wordt vervolgd
, waarschijnlijk op onze zustersite Tempel der Beeldende Kunsten)
__________
[1] Dit zijn de twee laatste coupletten uit Part IV, en derhalve van het gehele gedicht.
[2] Een versregel uit het laatste couplet van Part III van The Lady of Shalott.
[3] The Lady of Shallot werd voor het eerst gepubliceerd in 1832, maar heeft flink wat wijzigingen ondergaan alvorens de definitieve versie, in 1842, rond was.
____________
Afbeeldingen
1. J.W. Waterhouse: The Lady of Shalott 1888; 153 x 200 cm (Tate Gallery, GB).
2. De schilder John William Waterhouse (1849-1917).
3. Handtekening van de schilder.
4. Alfred Lord Tennyson (1809-1892), onder meer poet laureate. Hij kreeg niet zelden een extra voornaam: Eccentric. Hij wordt veelal gezien als de belangrijkste Engelse dichter na William Shakespeare.
5. De dichter Percy Bysshe Shelly (1792-1822) heeft, evenals diverse van zijn collega's, met zijn werk de schilder Waterhouse geïnspireerd. Portret uit 1819.

vrijdag 6 juni 2008

Heldere annonce voor Engelse schrijfmachines in 1917 (1)


In het befaamde STRAND-Magazine — het tijdschrift waarin de verhalen van Arthur Conan Doyle over meesterspeurder Sherlock Holmes zijn verschenen — werd, evenals in diverse andere tijdschriften in die jaren de eerste veertig en de laatste acht pagina's gereserveerd voor advertenties, die een enorm scal hebben bestreken: zeep, schoenen, veiligheidsscheermessen, steunzolen, jaeger ondergoed, 'lemon cheese', luxe stoffen voor binnenhuisdecoratie, en tenten. Maar ook voor allerlei soorten cacao, babyvoeding, matrozenpakjes en sigaretten.
Tussen die enorme diversiteit zijn ook advertenties opgenomen van enkele firma's, die schrijfmachines maakten en deze op een zo origineel mogelijke manier wilden voorstellen. Het in 1887 te Londen gevestigde bedrijf Smith Premier Typewriter Co. Ltd. annonceerde in het meinummer van 1917 — dat was de 53ste jaargang van The STRAND Magazine, nummer 317 — het nieuwe model Nr. 10 voor met een afbeelding en beschrijving, aangevuld met het adres van de firma in Londens Queen Street en de vermelding van een toen nog viercijferig telefoonnummer. Booklet sent free waren de enige drie woorden op een separate regel, die in een kleiner cursief letterkorps is afgedrukt.