Richard Dehmel: Lied im Winter

Richard Demhel in 1902.
Foto van Jacob Hilsdorf.

Trüb sucht dein Blick: wann wird sie wieder blühn ?
Die harte Erde läßt mit kaltem Schweigen
die Wipfel in den klaren Himmel zeigen
um die verschneite Bank im Wald,
um der du einst ein Frühlingsglück umarmtest;
nun sprießt Reif an den starren Zweigen.
Dann willst du weitergehn den alten Gang,
da schluchzt ein Vogelherz, du weißt nicht wo,
die Stille klingt ihm nach; sie blüht, sie blüht !
Lichtblüten glizern über alten Steigen !

Richard Dehmel (1863-1920)
Uit de bundel Weib und Welt ─ Gedichte und Märchen (1896).

Meer gedichten van Richard Dehmel, elk op een andere zustersite, vindt u, eveneens op deze dag gepubliceerd.
Ein Dichter is opgenomen op de zustersite Tempel der Dichtkunst.
Winterwärme (passend bij de weerssituatie van de laatste weken), op de site Tempel der Letteren.
Schneeflocken (passend bij hetgeen we de komende dagen/week kunnen verwachten) op de site  Cultuurtempel.
Op onze Duitse zustersite kunt u een Gedichtwechsel tussen Richard Dehmel en Walther Rathenau vinden, eveneens heden.

Het gedicht Fin de siècle uit de bundel Saturnus van J. Slauerhoff

FIN DE SIÈCLE

Voor een woordspeling werd levensgeluk
Lachend op spel gezet. De trouwe gade
Werd trouwens zeldzaam en zeldzamer na de
Opvoering van zoo menig overspelig stuk.

Men zond overmoedig een pamflet in druk,
Dat 's konings maîtresse in aanzien schaadde,
Werd levenslang gekerkerd, en weer door een nuk
Des vorsten ontslagen, met eerbewijs beladen.

Men speelde en waagde; verloor alles en won
't Denzelfden nacht terug. De vrede telde
Niet meer dan een siësta. Als de krijg begon,
Werd men, bevrijd uit verveling, helden.

Sterven in 't praalbed, op 't slagveld of op zee,
Wat doet het er toe? 't Einde is eender. Men ging
Altijd meer over tot een grootsch laisser-aller
Dat liefde en geloof terugschoof en verving.

'n Wuft uur bloeit voller dan een doormijmerd jaar.
De betekenis, de vervulling van een wensch
Vallen samen. Oneindigheid binnen de grens
Van slaapvertrek of schemerrijk boudoir.


J. (Jan Jacob) Slauerhoff (1898-1936)
Uit de bundel Saturnus (1930) [1]
Verzamelde gedichten, 2 delen 1947
__________
[1] Saturnus is een uitgebreide versie van de in 1927 verschenen bundel Clair obscur.
__________
Voor nog twee gedichten van deze auteur zij verwezen naar de bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der Dichtkunst.

De gebroeders Lumière kregen deeerst betalende bezoekers voor een filmvoorstelling binnen

Gebroeders Auguste en Louis Lumière.

Betalende bezoekers
Op 28 december 1895 hebben de gebroeders Lumière, uitvinders en filmpioniers ─ Auguste (1862-1954) en Louis (1864-1948) ─ voor de eerste keer een filmvoorstelling gegeven voor een betalend publiek. De film in kwestie droeg de titel Lunchpauze in de fabriek, en werd opgenomen in hun eigen bedrijf te Lyon.
Twee jaar tevoren hadden ze, volgens de hardnekkig aanhoudende overlevering, de eerste filmcamera uitgevonden: de cinématographe, die de oorsprong van het woord cinéma zou worden.

De enige ware pionier
Anderen dan de aanhangers van de gebroeders Lumière zien in de Brit William Friese-Greene (1855-1921) de enige ware pionier van de cinematografie, die tevens internationale vermaardheid verwierf als portretfotograaf. Daarover heb ik onder meer bericht in de tijd dat ik bijdragen leverde aan de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl. Het artikel in kwestie ─ dat direct heel veel belangstelling heeft getrokken ─ is op die site verschenen op 5 december 2009.

Op deze dag in 1888 sneed een depressieve Vincent van Gogh een deel van zijn linkeroor af

Vincent van Gogh met linkeroor nog intact.
Zelfportret uit de jaren 186-1887.

Paul Gauguin. Foto uit 1891.

De beroemdste ─ gezien het gebeuren zou het beter zijn te spreken van de beruchtste ─ zelfverminking uit de geschiedenis der beeldende kunsten is die, welke op 23 december 1888 heeft plaatsgehad. De schilder Vincent van Gogh (1853-1890) sneed een deel van zijn linker oor af, nadat hij in een diepe depressie was vervallen als gevolg van het vertrek van zijn collega Paul Gauguin (1848-1903) uit hun gezamenlijke woning en het daaraan verbonden atelier in de Franse plaats Arlès. Niet alleen als gevolg van het feit dat deze beide groite kunstenaars van het fin de siècle aldaar hebben geleefd, is die plaats in kringen der kunsten wereldvermaard: ook de suites uit L'Arlésienne ─ Het meisje uit Arlès 1872, naar een stuk van Alphonse Daudet (1840-1897) ─ van de Fransce componist Georges Bizet (1838-1875) staan nog steeds op de lijsten van uit te voeren werken van elk zichzelf respecterend symfonieorkest ter wereld.

Geboortedag van de Duits-Zwitserse avantgarde kunstenaar Paul Klee heden herdacht

Vandaag is het honderd tweeëndertig jaar geleden dat de avantgarde kunstenaar Paul Klee in het Zwitserse is Münchenbuchsee ─ in de buurt van de hoofdstad Bern ─ werd geboren. Hij wordt zowel als Duitser, alsook als Zwitser beschouwd. Hij vertegenwoordigt nog altijd allerlei stromingen binnen de schilderkunst: het expressionisme, het kubisme en het surrealisme. Hij schilderde niet alleen, maar kon zich ook heel goed uiten in muziek, de tekenkunst, en daarnevens heeft hij gedichten geschreven. Uit die laatste discipline heeft de Nederlander Ton de Kruyf een compositie voor sopraan en ensemble gerealiseerd met de titel Einst dem Grau.
____________
Afbeelding: 'Meine Bude' (Mijn kamer) uit 1896. Pen en inkt, gewast. ca. 12 cm x 19 cm. Het stuk bevindt zich in de collectie van de Klee Stiftung in het Zwitserse Bern.

Een exemplaar van de derde druk uit 1883 van Van Mauriks Uit het Volk voor een halve euro

Eén dag voordat ik een gebonden exemplaar van de derde druk, uit 1883, van Uit het Volk ─ Amsterdamsche Novellen van Justus van Maurik Junior (1846-1904), voor het eerst verschenen in 1879, in een stapel met definitieve opruimingsboeken vond voor het luttele bedrag van vijftig cents, kostte het nog tien euro. De beperkte ruimte in de middelgrote winkel en de daarbij behorende magazijnen heeft de eigenaren al enige tijd geleden doen besluiten om ─ uitzonderingen daargelaten ─ boeken die langer dan twee jaar in de winkel staan, hetzij aanzienlijk in prijs te verlagen, dan wel dat heel drastisch te doen en de boeken in kwestie te dumpen in kratten, dozen en stapels, waaruit men voor een halve euro per stuk mag kiezen.
De rode linnen band is goed geconserveerd; de rug wel iets minder dan het voorplat, waarvan u hiernaast het centrale gedeelte ziet afgebeeld.
De verzameling telt 266 bladzijden met in totaal negentien verhalen, waarvan sommige ─ zes, zeven en vier ─ tot een groter geheel behoren. Het boek is voorzien van acht platen door Johan Braakensiek (1858-1940) ─ leerling van David Bles ─  vervaardigd "naar schetsen van de schrijver". Daarvan hebben we ook een zeer karakteristiek exemplaar in dit artikel opgenomen.

Words and music over Vier Temperamenten zonder de Tweede Symfonie van Carl Nielsen

De Deense grootmeester 
der muziek: Carl Nielsen.

Hedenavond wordt door de Britse cultuurzender BBC Radio 3 weer ─ want zoals gebruikelijk op de zondagavond ─ een aflevering uitgezonden van het programma Words and music, waarin aandacht wordt besteed aan één thema ─ deze keer is dat Vier Temperamenten ─ en daarbij worden, meestentijds door een man en een vrouw, voordrachten gehouden. Ook dat geschiedt op zondag 4 december net als anders. Joe Dunlop en Joanne Tope zijn degenen, die letterlijk aan het woord komen.

Qua letteren hebben zij gekozen uit teksten van Engelse dichters, die de laatste zeven eeuwen hebben geleefd. Voor de muziek is eveneens voornamelijk gekozen voor stukken van Engelse componisten, met daarnaast de Grootmeester van de negentiende Oostenrijkse muziek, die de onsterfelijkheid heeft weten te bereiken: Anton Bruckner (1824-1896).

Opvallend is echter, in deze context, dat de Deense componist Carl Nielsen (1865-1931) niet aan bod komt. Hij is de enige die een symfonie heeft gecomponeerd die als ondertitel De fir temperamenter draagt. Het heeft opusnummer 16 en werd gerealiseerd aan het begin van de twintigste eeuw, in de jaren 1901-1902. Daarin is op heldere wijze het verschil te horen tussen de vier bestaande temperamenten, die successievelijk worden voorgesteld in de respectieve delen: cholerisch; flegmatisch; melancholisch; sanguinisch.
Binnen enkele jaren heb ik die symfonie tweemaal gehoord: beide keren in Groningen. De eerste keer door het (toen nog) Noordelijk Filharmonisch Orkest onder leiding van de Noorse gastdirigent Per Dreier; enkele seizoenen daarna tijdens een concert door het Odense Symfonieorkest onder leiding van Borge Wagner. Dat Deense ensemble uit Groningens zusterstad in Denemarken maakte toen een tournee door ons land, met violiste Emmy Verhey.